Слободата на движењето на стоки е една од четирите основни слободи кои го овозможуваат ефикасното функционирање на внатрешниот пазар на Европската унија. Останатите три слободи се: слободата на движење на работници (Поглавје 2); правото на основање претпријатие и слободата на давање на услуги (Поглавје 3) и слободата на движење на капитал (Поглавје 4).
Принципот на слободно движење на стоки подразбира дека производите може да се движат слободно на целата територија на Унијата, без законски пречки и било какви ограничувања на нивното количество. Исклучок од ова правило се одредени културни добра (на пр. уметнички добра) и оружјето за кои важат посебни мерки и ограничувања.
Слободата на движење на стоките подразбира отстранување на сите бариери во трговијата кои го оневозможуваат пласирањето на производи кои потекнуваат од една држава членка на ЕУ, на националните пазари на друга држава членка. Пристапот на производите од други држави-членки на националниот пазар една држава може да го услови или забрани само под одредени услови и во одредени ситуации во смисла на заштита на јавниот морал, јавната безбедност, јавниот интерес, здравјето и животот, заштита на националното богатство (уметничко, историско, археолошко), заштита на животната средина и сл.
Отстранувањето на препреките за слободното движење на стоките се остварува преку воедначени национални прописи и технички барања за производите (хармонизација) и тоа особено за оние производи за кои е утврдено дека носат поголем ризик за потрошувачите. На тој начин се обезбедува еднакво ниво на заштита на јавното здравје, на потрошувачите и на животната средина на целата територија на заедничкиот пазар на ЕУ. За производите кои не се опфатени со европското законодавство (не се предмет на хармонизација) се применува принципот на взаемно признавање. Взаемното признавање, принцип кој произлегува од праксата на Европскиот суд на правдата, гарантира дека било кој производ кој законски се произведува и пласира (продава) на пазарот на една држава-членка може слободно да се продава во друга држава-членка. Ова е возможно дури и во случај производот да не ги задоволува целосно техничките норми и барања на другата држава.
Поглавјето 1 ги опфаќа техничките прописи кои ја регулираат инфраструктурата за квалитет односно соодветни институции и доволен број на стручен кадар во која влегуваат:
- Стандардизацијата
- Акредитацијата
- Метрологијата
- Оценка на усогласеноста на производите (со сите законски барања)[1] и
- Надзор на пазарот.
Овие прописи се однесуваат на речиси 80% од сите производи и го опфаќаат т.н. хармонизирано подрачје. Тоа пак од своја страна се заснова на :
- Директиви/регулативи од т.н. стар пристап кои утврдуваат точни и детални спецификации на производите (типичен пример за вакви производи се моторните возила, хемикалиите или играчките)
и на
- Директиви/регулативи од т.н. нов или глобален пристап во кои се наведуваат општи односно важни барања кои треба да ги исполнат производите како и нивното означување пред пласирање на пазарот (како на пр. електронска и електрична опрема, машини и медицинска опрема).
Националните прописи на државите-членки кои го регулираат пласирањето на производите на националните пазари и за кои се применува принципот на взаемно признавање го сочинуваат т.н. нехармонизирано подрачје. Овие прописи се најразлични, но никако не смеат да содржат одредби кои ќе го попречуваат или отежнуваат слободното движење на стоки односно одредби кои претставуваат дополнително оптоварување за влез на странски производи на пазарот. За да се избегнат технички препреки во трговијата, националните прописи мора да бидат во согласност со членовите 34-36 од ДФЕУ односно со начелото на взаемно признавање. Исто така постои обврска за Нотификација за националните технички прописи (известување за нацрт националното законодавство). Националните прописи исто така може да бидат предмет на преговорите за членство.
[1] За оценка на усогласеноста или сообразноста на производите (на англиски conformity assessment) види повеќе на следната врска: https://ec.europa.eu/growth/single-market/goods/building-blocks/conformity-assessment_en
- Од првиот ден на членство македонските производители ќе имаат можност за проширување на пазарот за нивните производи кои ќе можат да им конкурираат на сите други европски производи според истите услови и правила. Тоа значи пласман на производите без гранични контроли и поврзани трошоци; без квантитативни ограничувања; без дополнителни трошоци за царински давачки и без трошоци за двојни тестирања.
- Потрошувачите ќе добијат пристап до повеќе, поразновидни, поквалитетни и поевтини производи поради зголемената конкуренција од една страна и намалените трошоци на производителите од друга страна. Дополнително, ќе постојат поголеми гаранции за безбедноста и сигурноста на производите поради поголемата контрола и поголема заштита на здравјето на потрошувачите како и генерално поголема заштита на животната средина. Дополнителна корист за потрошувачите е нивната поголема информираност за производите на пазарот поради обврските за подетално декларирање на нивните карактеристики.