Социјалните и политиките на вработување се примарна одговорност на државите членки, додека Европската унија, согласно член 153 од Договорот за функционирање на Европската унија, ги поддржува и надополнува активностите и напорите на државите членки. Европската комисија ги координира и следи националните политики и имплементацијата на европското законодавство и ја промовира размената на добри практики во области како што се : права на работното место; координација на системите и шемите за социјално осигурување, обуки, развој на вештини или претприемништво.
Најважните цели на социјалната политика на Европската унија се да постигнат унифициран и фер пристап до основните социјални услуги, да се подобри системот за социјална заштита, да се подигне образовното ниво на работната сила, да се постигне висока стапка на вработеност со посебна грижа за групите кои се помалку присутни на пазарот на трудот, да се овозможи вработените да постигнат сигурен и одржлив приход, како и да се градат и создаваат пристојни работни услови за жени и мажи со почитување на родовата рамноправност, услови за безбедност и зачувување на здравјето на вработените, со краен резултат: постигнување на целосна социјална вклученост.
Европската унија исто так промовира современи работни односи и социјален дијалог меѓу претставниците на работниците и работодавачите со цел да ги заштити работниците, но и да ја зголеми конкурентноста. На европско ниво особено се поттикнува социјалната одговорност на претпријатијата преку промоција на идејата дека социјалните и еколошките проблеми треба да претставуваат интегрален дел на деловните стратегии.
Државите-членки учествуваат во процесите на ЕУ во областа на вработувањето, социјалното вклучување и политиките за социјална заштита. Социјалните партнери на државите -членки учествуваат во социјалниот дијалог на европско ниво.
Европската стратегија за вработување (EES) е донесена за прв пат во 1997та година со цел да се постават заеднички цели и таргети на политиката за вработување. Нејзина примарна цел е креирањето на повеќе и подобри работи места низ целата ЕУ. Стратегијата претставува составен дел од Стратегијата за развој Европа 2020 и се имплементира преку Европскиот семестар, годишен процес на координација на економските политики на државите членки на ЕУ.
Стратегијата на Европската Унија Европа 2020 е визија за тоа како да се испорачаат нови и безбедни работни места и подобар живот за граѓаните. Целта на оваа стратегија е економски развој заснован на знаење (при зачувување на животната средина), високи нивоа на вработеност, продуктивност и социјална кохезија. Европа 2020 беше усвоена во 2010 година и предвидува мерки до 2020 година, како што се:
- раст на вработеноста до 75% од луѓето на возраст од 20-64 години;
- намалување на стапките на напуштање на училиштата под 10%;
- најмалку 40% од популацијата на возраст од 30-34 години со завршен III степен (или еквивалент);
- најмалку 20 милиони помалку сиромашни или изложени на ризик од сиромаштија и социјална исклученост;
Исто така, стратегијата „Европа 2020“ претставува значителен потенцијал за државите-кандидати за членство во ЕУ да ги водат своите реформски процеси. За успешно спроведување на предвидените активности на Стратегијата, потребно е да се вклучат претставници на деловни, синдикати, стручни здруженија и невладини организации во неговата имплементација.
Европскиот столб на социјални права беше прокламиран во 2017 година од страна на Европскиот парламент, Советот и Комисијата. Столбот утврдува 20 клучни принципи и права за поддршка на фер и функционални пазари на работна сила кои се структурирани околу следните три теми:
- Еднакви можности и пристап до пазарот на работна сила
- Фер работни услови
- Социјална заштита и инклузија.
За практична реализација и примена на овие правила и принципи Европската комисија презема бројни мерки и иницијативи на европско ниво.
Европскиот социјален фонд е главниот финансиски инструмент преку кој ЕУ го поддржува спроведувањето на својата стратегија за вработување и придонесува за напорите за социјално вклучување. Покрај ЕСФ, постојат и бројни други финансиски инструменти како што се :ЕАСИ ЕУ програма за вработување и социјални иновации (EaSI); Европскиот фонд за прилагодување на глобализацијата (EGF); Фондот за европска помош за најпогодените (FEAD), Микрофинансиска помош на ЕУ и други механизми.
Воведен е концепт на флексибилност, што означува комбинација на сигурност при вработувањето и социјална сигурност со потреба од доживотно учење. Оваа политика исто така предвидува пристојно работно опкружување низ ЕУ, заштита на правата на работниците преку заеднички минимални правила за работни услови, здравје и безбедност при работа.
Во областа на инвалидитет, ЕУ усвои стратегија насочена кон усогласување на проблемите со инвалидитетот со релевантните политики на ЕУ и придонес кон зголемување на вклученоста на лицата со посебни потреби во сите области на животот. За да го надмине јазот на вештини, ЕУ се обидува да одговара на соодветните вештини со вистинските работни места преку финансирање на здружување и здружување на бизнис и едукатори.
Покрај тоа, ЕУ се бори со низа ефективни мерки против непријавена работа за да и овозможи на целата работна сила во ЕУ да ужива во еднакви права и слободи. Во областа на социјалното вклучување на сите сегменти на општеството, Европската унија предвидува различни иновативни мерки и политики за да се постигне социјална кохезија.
Законодавството на ЕУ во областа на социјалната политика и вработувањето се однесува на областа на трудовото право, здравството, безбедноста при работа, еднаквиот третман на мажите и жените во однос на вработувањето и социјалната сигурност, политиката за вработување, социјалниот дијалог, зголемување на образовното ниво на работната сила, постигнување на висока стапка на вработеност со посебна грижа за категориите кои се помалку застапени на пазарот на трудот, обезбедување соодветни услови за работа, безбедност и здравје при работа, социјална инклузија, детска заштита. Покрај тоа, постојат специфични обврзувачки правила за сите држави-членки на Унијата во врска со забраната за дискриминација врз основа на расно и етничко потекло, религија и верски ориентации, инвалидитет, возраст и сексуална ориентација.
Поглавјето опфаќа минимални стандарди во областа на:
- Tрудовото право.
- Eднаквите можности.
- Заштитата на здравјето и безбедноста при работа.
- Борба против дискриминацијата.
Во областа на трудовото законодавство, регулирани се прашања поврзани со правата на работниците и нивна заштита во случај на колективни вишоци, банкрот и преместување на деловни активности, права на работниците да бидат информирани и консултирани за прашања што се однесуваат на нивната работа, како и правила што се однесуваат на работното време, здравјето и безбедност при работата.
Европското законодавство од областа на социјалната политика и вработувањето е исто така насочено кон воспоставување еднакви можности за сите, заштита на принципот на еднаква плата за еднаква работа, забрана за дискриминација по која било основа и зајакнување на социјалниот дијалог. ЕУ ја казнува дискриминацијата врз основа на пол, раса, етничко потекло, инвалидитет, сексуална ориентација, возраст или религија.
- Полесно вработување на европскиот пазар на трудот. Секој граѓанин на ЕУ има право да живее и работи во друга ЕУ држава. ЕУ ја олеснува оваа „подвижност на трудот“ и ги координира системите за социјално осигурување. Со влезот во ЕУ, ќе се создаваат подобри можност за работа за сите невработени граѓани, подобар пристап на помладата популација до пазарот на трудот, како и подобри форми на заштита при работа.
- Достапност на повеќе средства од ЕУ буџетот – Со статусот држава-членка на Унијата, Македонија ќе има пристап до многу поголеми средства од буџетот на ЕУ за финансирање на проекти поврзани со социјална заштита и вработување.
- Со влезот во ЕУ се создаваат различни други можности и придобивки за Македонија како што се :
- Поттикнување на доживотното учење преку зголемено финансирање на стекнување вештини и квалификации –
- Подобрување и модернизација на системите за социјална заштита за борба против сиромаштијата и социјалната исклученост.
- Зголемена детска заштита и проширена мрежа на социјални услуги за децата преку отварање на нови градинки и одморалишта за деца.
- (По)Стабилен пензиско – инвалидски систем – Поголеми пензиски и инвалидски осигурувања, како и пензиски реформи.
- Зајакнување на политиките за вработување. Со спроведување на правилата и стандардите на ЕУ, како и добрите практики и искуства на државите-членки, македонските граѓани ќе имаат корист од : промовирањето и создавањето на работни места, модернизација на пазарот на трудот, намалување на невработеноста, безбедни услови за работа и еднакви можности.
- Поттикнување на еднаквите можности и недискриминација – Родова еднаквост, заштита од секаков вид на дискриминација, родово – одговорно буџетирање се клучни хоризонтални теми во европските политики од кои корист ќе имаат сите македонски граѓани.
- Зголемен инспекциски надзор . Со влезот во ЕУ, ќе се зајакне надзорот над спроведувањето и примената на законите и другите прописи во областа на социјалната заштита, над установите за социјална заштита и другите правни и физички лица кои вршат одредени работи од социјална заштита како професионална дејност.