На Самитот на Европската унија – Западен Балкан, кој се одржа на 6 мај 2020, лидерите на ЕУ усвоија Декларација со која се потврдува недвосмислената поддршка за западнобалканските земји со аспирации за влез во ЕУ.
Во продолжение го пренесуваме целосниот текст на Декларацијата:
„Ние, лидерите на Европската унија (ЕУ) и нејзините земји-членки, во консултација со лидерите на Западен Балкан, и во присуство на регионални и меѓународни чинители, денеска ја повторуваме цврстата солидарност со нашите партнери во контекст на кризата предизвикана од коронависурот. Во овие невидени времиња, го заклучивме следново:
- Потсетувајќи се на самитите во Загреб во 2000 година, на Солун во 2003 година и на Софискиот самит во 2018 година, ЕУ уште еднаш ја потврдува својата недвосмислена поддршка за европската перспектива на Западен Балкан. Партнерите од Западен Балкан ја потврдија својата посветеност кон европската перспектива како свој цврст стратешки избор. Кредибилитетот на оваа заложба исто така зависи и од јасната јавна комуникација и спроведувањето на потребните реформи.
- Обемот на кризата од коронавирусот бара единство и солидарност. ЕУ се залага за своите партнери во Западен Балкан и останува посветена на активната поддршка на нивните напори да се изборат со кризата и нејзините влијанија врз општествата и економиите.
- ЕУ и Западен Балкан заедно се борат против коронавирусот и неговите ефекти. ЕУ многу брзо мобилизираше пакет од над 3,3 милијарди евра во корист на Западен Балкан, како што е наведено во Комуникацијата на Комисијата од 29 април, за поддршка на Западен Балкан во борбата против КОВИД-19 и пост-пандемиското закрепнување. Ова вклучува непосредна поддршка за здравствениот сектор, особено преку испорака на основните резерви за спасување животи и значителна поддршка за потребите за социјално и економско закрепнување на нашите партнери, како и пакет од 750 милиони евра, макрофинансиска помош и пакет од 1,7 милијарди евра помош од Европската инвестициска банка.
- Тековната пандемија демонстрира како ЕУ и Западен Балкан заедно се справуваат со заедничките предизвици. Оваа соработка вклучува заедничка набавка и неограничен проток на заштитна лична опрема, обезбедување брз проток на основните производи преку зелените ленти што ги поврзуваат ЕУ и Западен Балкан, снабдување од страна на ЕУ со материјал за тестирање за проверка на правилното функционирање на тестовите за коронавирус во Западен Балкан, како и тесна соработка со релевантните здравствени тела.
- Фактот дека оваа поддршка и соработка е далеку поголема од она што секој друг партнер му го обезбеди на регионот, заслужува јавно признание. ЕУ, исто така, ја признава значајната поддршка што Западен Балкан им ја даде за време на пандемијата на најблиските соседи и на ЕУ. Ова ја отсликува солидарноста и взаемната поддршка врз која што е изградена ЕУ. Оваа соработка и координација треба да продолжи и во иднина, вклучително и фазите на излез и закрепнување.
- Партнерите од ЕУ и од Западен Балкан споделуваат цел за мирна, силна, стабилна и обединета Европа, поткрепена со нашите историски, културни и географски врски и од нашите меѓусебни политички, безбедносни и економски интереси. ЕУ е решена дополнително да го засили ангажманот на сите нивоа, за поддршка на политичката, економската и социјалната трансформација во регионот и го поздравува ветувањето на партнерите од Западен Балкан да ги поддржат европските вредности и принципи, и темелно и енергично да ги спроведат потребните реформи. Зголемената помош од ЕУ ќе биде поврзана со опиплив напредок во владеењето на правото и во социо-економските реформи, како и со придржувањето на партнерите од Западен Балкан кон вредностите, правилата и стандардите на ЕУ.
- ЕУ ја поздравува силната посветеност на партнерите од Западен Балкан кон приматот на демократијата и владеењето на правото, особено борбата против корупција и организираниот криминал, доброто управување, како и почитувањето на човековите права, родовата еднаквост и правата на лицата кои им припаѓаат на малцинствата. Водачите на Западен Балкан треба да ги обезбедат основните вредности, а демократските принципи и владеењето на правото строго да се применуваат и да се спроведат, вклучително и за време на посебните и вонредните мерки за справување со пандемијата од коронавирусот. Општествената трансформација и ефективното спроведување на реформите се потпираат на овие темели. Граѓанското општество и независните и плуралистички медиуми, како и слободата на изразувањето и заштита на новинарите играат клучна улога во процесот на демократизација.
- Ние ќе ја зајакнеме нашата соработка за справување со дезинформациите и другите хибридни активности, особено оние кои потекнуваат од трети актери од трети држави, кои сакаат да ја поткопаат европската перспектива на регионот. Потребна е поблиска соработка во градењето на отпорност и виртуелна безбедност. Стратешката комуникација е суштинска во овој поглед.
- ЕУ целосно ги поддржува заложбите на партнерите од Западен Балкан за регионална соработка и зајакнување на добрососедските односи, вклучително и со земјите-членки на ЕУ. Спроведувањето билатерални договори за добра волја и со опипливи резултати, вклучително и „Договорот од Преспа“ со Грција и „Договорот за добрососедски односи“ со Бугарија, и натаму е важно. Потребни се натамошни и решителни напори за помирување и регионална стабилност, како и изнаоѓање и спроведување конечни, инклузивни и обврзувачки решенија за билатералните спорови и прашања на партнерите, вкоренети во наследството од минатото, а во согласност со меѓународното право и воспоставените принципи, вклучително и Договорот за прашања од сукцесија. Го поздравуваме неодамнешното назначување на специјалниот претставник на ЕУ за дијалогот Белград-Приштина и други регионални теми од Западен Балкан.
- Тесната соработка на Западен Балкан во рамките на постојните регионални структури ја покажа својата вредност во соочувањето со кризата предизвикана од КОВИД-19. ЕУ ќе продолжи да ја поддржува ваквата регионална соработка и ги повикува водачите на Западен Балкан целосно да го искористат потенцијалот на регионална соработка за да го олеснат економското закрепнување по кризата. Ова бара силна посветеност за целиот регион да продолжи со продлабочување на регионалната економска интеграција, градејќи ги правилата и стандардите на ЕУ и со тоа да ги приближи и регионот и компаниите до внатрешниот пазар на ЕУ. Развојот на оваа димензија, вклучително и преку Регионалната економска област (РЕА), може да помогне регионот да стане попривлечен за инвестиции.
- Откако ќе излеземе од непосредните мерки за справување со пандемијата предизвикана од КОВИД-19, ќе следи нова фаза на тесна соработка за решавање на значајните социо-економски влијанија на кризата. Надградувајќи ги одлуките од 29 април, ја покануваме Европската комисија да изготви робустен економски и инвестициски план за регионот, за да ги зајакне економиите додека ја подобрува нивната конкурентност, и подобро да ги поврзе во регионот и со ЕУ. Инвестициите се од најголема важност за поттикнувањето долгорочно закрепнување на регионот, за потребните реформи да продолжат да се движат по европскиот пат, како и за затворањето на нееднаквостите преку побрзо воведување на придобивките од регионот. Западен Балкан треба да се трансформира во функционални пазарни економии, способни целосно да се поврзат со единствениот пазар на ЕУ, да создадат работни места и можности за претприемништво за подобрување на климата за бизнис и инвестиции и за промовирање на владеењето на правото. Во овој потфат, регионот треба да му додели значајна улога на поврзувањето со климатските амбиции на ЕУ, во согласност со Парискиот договор, за промовирање на Зелената агенда за Западен Балкан, како и за унапредување на дигиталната економија и зајакнување на поврзаноста во сите димензии: транспорт, енергија, дигитална и луѓе до луѓе, вклучувајќи го и туризмот и културата. Исто така, фокусот треба да се стави на социјалниот развој, а особено на мерките во областа на здравството, образованието, социјалната политика и создавање на дополнителни можности за младите.
- ЕУ и Западен Балкан делат голем број безбедносни предизвици кои бараат координирано индивидуално и колективно дејствување. Се согласуваме да ја унапредуваме нашата соработка за основните безбедносни прашања со поголема решеност и на систематски начин, вклучително и на оперативно ниво. Партнерите ветуваат дека ќе ги надополнат овие напори преку развивање инклузивни инструменти за соработка во Западен Балкан, планирајќи, каде што е соодветно, на алатки и рамки на ЕУ.
- Спречувањето и борбата против тероризмот и екстремизмот, вклучително и финансирањето, радикализацијата и враќањето на странските терористички борци бараат особено внимание.
- Партнерите на ЕУ и Западен Балкан признаваат дека резултатите во борбата против корупцијата и организираниот криминал се неопходни за политичката и социо-економската трансформација, и за стабилноста и безбедноста на регионот, кои се во најдобар интерес на нивните народ. Потребни се посилни напори и солиден учинок во овие области, надградени на значајните резултати постигнати преку активности финансирани од ИПА.
- Партнерите од Западен Балкан, во соработка со ЕУ и во меѓусебна соработка, ќе продолжат да преземаат решителни активности против трговија со луѓе, одгледувањето дроги, перење пари и трговија со луѓе и дроги. Борбата против недозволената трговија со оружје дава одличен пример за тоа како можеме да ја зголемиме нашата безбедност кога соработуваме кон заедничка цел.
- Нашата соработка за справување со миграциските предизвици, вклучително и во борбата против криумчарењето мигранти, ја покажа нејзината вредност , а и понатаму ќе се развива и ќе има придобивки од соработката со Фронтекс, ЕАСО и Европол. Преостанатите договори за статусот на Фронтекс треба да бидат склучени без одлагање. ЕУ ќе продолжи да го поддржува подобрувањето на капацитетите на прием во Западен Балкан.
- Енергетската безбедност треба да има приоритет, вклучително и диверзификација на изворите и рутите.
- ЕУ го поздравува придонесот на партнерите од Западен Балкан во мисиите и операциите на ЕУ. ЕУ очекува натамошно продлабочување на соработката во областа на Заедничката надворешна и безбедносна политика (ЦФСП) и ги потсетува сите партнери да напредуваат кон целосно усогласување со позициите на надворешната политика на ЕУ, особено кога се во прашање најголемите заеднички интереси, и ги потсетува да се однесува соодветно.
- За натамошно промовирање на нашите споделени интереси, лидерите на ЕУ изразуваат подготвеност да го заживеат политичкиот дијалог, вклучително и поредовно на високо ниво, меѓу ЕУ и Западен Балкан.
- Ја поздравуваме определбата на нашите партнери од Западен Балкан да се усогласат со горенаведените точки.
Брисел – Загреб, 6 мај 2020
